4000 jaar oud hout onthult verborgen Dodo-geheimen

SHR ondersteunt het groeiringonderzoek op 4000 jaar oude resten van bomen, afkomstig van het eiland Mauritius. Dat onderzoek vindt plaats in het kader van het Dodo Research Programme van Naturalis Biodiversity Center in Leiden.

Doel: gegevens verzamelen over mogelijke klimaatsveranderingen in het leefgebied van de Dodo.

Rond het jaar 1662 geleden stierf hij uit. En vliegen kon hij toen al niet. De Raphus cucllatus oftewel Dodo was een vreemde vogel, die ook nu nog tot de verbeelding spreekt. Al was het maar omdat de legende wil dat Nederlandse zeelieden de laatste exemplaren destijds hebben opgegeten. Het vlees was, naar verluidt, taai en onsmakelijk. Kortom: de Dodo was een pechvogel. Maar nu heeft hij geluk, want dankzij SHR-onderzoek komen we meer te weten over zijn leefomstandigheden.

Goed zichtbare groeiringpatronen

Uit een moeras op Mauritius zijn, behalve Dodo-botten, ook honderden houtfragmenten opgegraven. Hoewel deze eeuwen oude resten van bomen er nog goed uit zien en zelfs op soortnaam gebracht konden worden, is de houtstructuur sterk aangetast. Hierdoor is het lastig om geschikte (voldoende grote en dunne) microscopische preparaten te maken voor groeiringonderzoek. Met goed zichtbare groeiringpatronen kunnen er echter uitspraken worden gedaan over mogelijke klimaatsveranderingen in het leefgebied van de Dodo. Deze waren destijds (nog vóór de bewoning van Mauritius door de mens) wellicht verantwoordelijk voor het bijna uitsterven van de beroemde loopvogel.

Geeft het Bos van de Dodo zijn geheimen prijs?

Het meeste archeologische hout is volledig waterverzadigd geconserveerd en bij voldoende samenhang van de houtstructuur kunnen er in ingevroren toestand, coupes van gemaakt worden met een sledemicrotoom. De toestand van de zeer oude houtmonsters liet dit niet toe: alleen handcoupes waren mogelijk. Maar deze hebben een beperkt oppervlak en zijn aan de dikke kant. Daarom is gezocht naar een methode om het hout te stabiliseren met stoffen die homogeen in het hout gebracht kunnen worden, het water verdrijven en in het hout uitharden. Hierdoor kunnen dan samenhangende grote coupes gesneden worden waarop jaarringanalyse kan plaatsvinden. Een uitdaging voor SHR, maar door samenwerking tussen onze chemici, houttechnologen en houtanatomen werd een methode gevonden waarmee de houtstructuur van het zwaar aangetaste hout beter zichtbaar kon worden gemaakt. Hierdoor gaat het ‘bos van de Dodo’ hopelijk binnenkort zijn geheimen prijsgeven… en kijken we ook dankzij de houtresearchers van SHR, zo maar 4000 jaar terug in de tijd.